“Mali Istanbul” – Prizren prije i nakon dolaska Osmanskog carstva – VIDEO
U različitim vremenskim periodama Prizren je pretrpio različite nazive, prvi put je bio poznat pod imenom Thermidava (Sermidava), izvor ovoga je djelo poznatog geografa Aleksandara Klaudios Ptolmea. Zatim od najpoznatijih imena koje je Prizren izmjenio su: Theranda, Prizdrijana, Preasren, Prizrend i na kraju Prizren.
Formiranje Prizrena u početnim fazama kao regionalna sredina datira još od epoke Bizantinaca. Povjesno društveno stanje na teritoriji Iliro-Albanaca na Balkanu bilo je veoma teško, jer je Bizantinsko carsvo u tom vremenu kao vodeća sila bila gotovo svo vrijeme u ratovima sa Bugarima, Mađarima i drugim narodima Balkana, na Ilirsko-albanskim teritorijama. Bizantinsko carstvo je potpuno nestalo 1275. godine.
Od X. do XIII. stoljeća Prizren je bio također pod Bugarskom okupaciom. 1169. godine nakon Bitke kod Pentine (blizu današnje Mitrovice), Prizren bio pod vlasti Srbije Stefana Njemanje, ali nakon poraza na Moravi 1190. godine, Srbija ponovo bila prinudna prepustiti Prizren Bizantincima. Zatim 1275. godine, grad ponovo pada u vlastima stare Srbije pod kontrolom Stefana Prvovenčanog. U tom periodu gotovo da je Prizren bio centar trgovine gdje je trgovina karavanima funkcionirala gotovo čitave godine. Nagle i stalne promene vlasti u period prije dolaska Osmanskog castva učinilo je da Prizren ima drastične promjene kao u pozitivnom takođe i u negativnom pogledu, tako da, nakon čestih poraza srba, dešavalo se da Prizren čak do te mjere da je komunikacija gotovo sasvim prekinula, takođe i trgovina. Iz tog razloga davne 1433. Prizren se spominje kao napušteno mjesto.
Prizren u Osmanskom Carsvu
Godine 1343. Osmanlije su orijentisali svoje interese ka Balkanskim državama.
Nezna se baš tačno kada su Turci, preciznije Osmanlije oslobodili Prizren. Prema nekim izvorima navodi se da su se Osmanlije naseljile 1455. godine u Prizrenu, dok neki drugi izvori navode da se to desilo 1459. godine. U literaturi se navodi da je oslobodilac Prizrena bio Ahmet-beg Evrenoszade. Na početku oslobođenja se Prizren ne spominje gotovo nigdje, nakon oslobodjenja i drugih Balkanskih gradova. Dok kasnije postaje centar jake ekonomije, kulture i obrazovanja i administrativne politike. Navodi se da nakon ulaska Osmanske Vladavine u Prizrenu, Prizren preuzeo funkciu centra administracije Sandzaka. U pisanim dokumentima 1570. godine vezano sa njegovim funkcioniranjem spominju se pet Nahi unutar Sandzaka Prizrena. Dok godine 1813. postao je centar Vilajeta i postao kao glavni grad četiri sandzaka (Prizrena, Skoplja, Dibre i Niša). U prošlosti u odsustvu industrije, potrijebe cijelokupnog stanovništva kao u naseljenim urbanim mjestima tako i u rularnim mjestima regije Prizrena, veoma su bili istaknuti zanatski poslovi. Tako da gotovo tokom čiteve Osmanske vladavine pored trgovine, zanimanje i ekonomia društva bila je zasnivana na zanatsvo koje je donjelo veliki prosperitet ekonomije u tom vrijemenu. Jedno od istaknutijih stvari osmanskog društva u ovom periodu takođe je bila kultura i obrazovanje, takođe su donjeli sa sobom i islama. Osmanlije su Prizren nazvali: ‘’Mali Istambul’’ tudeči se da i od Prizrena stvore mitologiju, izgradjujući dzamije, mejtebe, hamame, i jos druge stvari.
Izvori:
1.Abib Ahmeti: ’’Theranda-Prizren ndër shekuj’’, Prizren, 1996.
2.Muhamed Shkuriu:‘’Prizren i lashte- morfologjia e ecurive për ruajtjen e kulturës materiale ’’,Prizren 2001.
3.Grupa autora:Kosovo nekad i danas, izdavac:Ekonomska Politika’’,Beograd Februar 1973.
4.Nexhat Ibrahimi: ‘’Islami dhe muslimanet në tokat Iliro shqiptare dhe ne Ballkanin mesjetar/shekujt IX-XII, Prishtine 2003.
5. Prof. Dr. Haskuka: ‘’Analiza e funksioneve të Prizrenit gjate shkeujve
6.Edukata Islame’’, Revistë fetare, shkencore e kulturore, nr57, biti XXV, botoi: Kryesia e Bashkësis Islame, Prishtinë, 1995.
7.Edukata Islame’’ nr: 75, botoi: Kryesia e Bashkësisë Islame, Prishtine 1995
8. Salajdin Krasniqi: ‘’Prizreni- Udhetim neper kohe’’
Preveo i priredio: Dr. Mirsad Aslani, “Prizren prije, tokom i nakon Osmanskog carstva, ime i povjest”, – muhamedmustafaas.com
